مارجین کال چیست و چگونه با توجه به آن جلوی ضررهای سنگین را بگیریم؟

وقتی موجودی حساب به‌طور ناگهانی کاهش می‌یابد و پیام «Margin Call» ظاهر می‌شود، یعنی سطح مارجین به حد خطرناک رسیده و بروکر هشدار می‌دهد که باید سرمایه را نجات دهید. مطابق منابع معمول در آموزش های فارکس، مارجین کال زمانی رخ می‌دهد که زیان معاملات به‌اندازه‌ای زیاد شود که وجه تضمین حساب دیگر پاسخگوی پوزیشن‌های باز نباشد. درک سازوکار آن، انتخاب اهرم منطقی و رعایت اصول مدیریت ریسک، ساده‌ترین راه برای جلوگیری از ضررهای سنگین و حفظ سرمایه در فارکس است.

مارجین کال چیست و چگونه عمل می‌کند؟

مارجین کال زمانی رخ می‌دهد که نسبت Margin Level برابر با ۱۰۰ درصد یا کمتر شود. در این وضعیت، بروکر از معامله‌گر می‌خواهد با واریز وجه یا بستن بخشی از معاملات، سطح مارجین را به حالت ایمن بازگرداند.

فرمول محاسبه Margin Level

Equity/ Used Margin​×۱۰۰= Margin Level

• Equity (دارایی خالص): بالانس حساب به‌علاوه سود یا زیان شناور معاملات
• Used Margin: وجه تضمینی که برای معاملات فعال رزرو شده است

درصورتی‌که مقدار Margin Level به ۱۰۰ درصد برسد، اخطار مارجین کال صادر می‌شود.

مثال عددی واقعی

فرض کنید موجودی حساب معاملاتی شما ۱۰۰۰ دلار است و با اهرم ۱:۱۰۰ وارد معامله می‌شوید. برای گشایش یک موقعیت ۰.۱ لات در جفت‌ارز EUR/USD، حدود ۱۰۰ دلار وجه تضمین (Margin) مورد نیاز است. در صورتی که معاملات وارد زیان شوند و Equity (دارایی خالص) به ۱۰۰ دلار کاهش یابد، نسبت Margin Level به ۱۰۰ درصد می‌رسد و در این مرحله بروکر هشدار مارجین کال صادر می‌کند.

در صورت تداوم زیان و کاهش Equity به کمتر از ۵۰ دلار، حساب وارد مرحله‌ی Stop Out خواهد شد و سیستم به‌صورت خودکار اقدام به بستن معاملات می‌کند تا از منفی شدن موجودی جلوگیری شود.

مفهوم Free Margin و Used Margin

در معاملات اهرمی، شناخت مفاهیم Free Margin و Used Margin برای کنترل وضعیت حساب و پیشگیری از مارجین کال ضروری است. این دو شاخص نشان می‌دهند چه میزان از سرمایه درگیر معاملات فعال است و چه مقدار وجه آزاد برای معاملات جدید یا پوشش ریسک باقی مانده است.

نقش بروکر در فرآیند مارجین کال

معامله‌گران فعال در شاخص‌های بین‌المللی مانند نماد داوجونز در لایت فایننس بیش از سایرین با مفهوم مارجین و هشدار مارجین کال سروکار دارند. بروکر با هدف حفاظت از سرمایه‌ی خود و مشتری، سازوکاری هشداردهنده برای کنترل سطح مارجین ایجاد کرده است. با کاهش سطح مارجین، بروکر از معامله‌گر می‌خواهد تا با واریز وجه جدید یا بستن بخشی از موقعیت‌ها، حساب را به وضعیت ایمن بازگرداند. هدف این اقدام، جلوگیری از منفی شدن حساب و حفظ تعادل مالی در سیستم است، نه مجازات معامله‌گر.

علت‌های اصلی کال مارجین در فارکس

مارجین کال حاصل اشتباهات پی‌درپی در مدیریت سرمایه است، نه اتفاقی ناگهانی. مهم‌ترین دلایل آن عبارت‌اند از:

۱. استفاده از اهرم بالا: اهرم بالا (Leverage) باعث می‌شود حتی نوسانات کوچک بازار اثر بزرگی بر سرمایه شما بگذارد. به‌عنوان مثال، در اهرم ۱:۵۰۰، یک تغییر قیمتی جزئی می‌تواند Margin Level را به سرعت به زیر ۱۰۰ درصد برساند.

۲. نداشتن حد ضرر: نداشتن Stop Loss به معنای نداشتن ترمز برای معامله است. بازار ممکن است خلاف جهت پیش‌بینی شما حرکت کند و زیان به‌صورت تصاعدی افزایش یابد.

۳. باز کردن معاملات متعدد: افزایش تعداد پوزیشن‌ها باعث افزایش Used Margin و کاهش Free Margin می‌شود. درنتیجه، سطح مارجین سریع‌تر افت می‌کند.

۴. نوسانات شدید بازار: در زمان انتشار اخبار اقتصادی مهم، مانند تصمیمات فدرال رزرو یا داده‌های تورم، حرکات ناگهانی قیمت می‌توانند باعث کال مارجین شوند.

۵. ضعف در مدیریت سرمایه: عدم تعیین نسبت ریسک به بازده و نداشتن طرح معاملاتی مشخص، از عوامل اصلی کال مارجین است.

تفاوت مارجین کال با لیکوئید شدن (Stop Out)

مارجین کال و لیکوئید شدن دو مرحله‌ی متفاوت از هشدار تا بسته‌شدن اجباری معاملات هستند.

به‌صورت ساده، مارجین کال «هشدار» است، اما لیکوئید شدن «پایان کنترل». اگر در مرحله‌ی هشدار اقدام کنید، هنوز می‌توانید حساب خود را حفظ نمایید.

چگونه جلوی مارجین کال و ضررهای سنگین را بگیریم؟

برای پیشگیری از وقوع کال مارجین، لازم است سرمایه به‌گونه‌ای مدیریت شود که هیچ نوسان شدیدی نتواند ساختار حساب را تهدید کند. در ادامه، مهم‌ترین راهکارهای حرفه‌ای برای جلوگیری از بروز مارجین کال تشریح می‌شود.

۱. استفاده از اهرم منطقی (Leverage مناسب)

اهرم‌های بالا نظیر ۱:۵۰۰ گرچه ظاهراً جذاب هستند، اما در عمل حساب را در برابر کوچک‌ترین نوسانات بازار آسیب‌پذیر می‌کنند. معامله‌گران حرفه‌ای معمولاً از اهرم‌های پایین‌تر (مانند ۱:۵۰ یا حتی ۱:۳۰) استفاده می‌کنند تا از ورود به وضعیت مارجین کال جلوگیری شود.

توصیه: اهرمی را انتخاب کنید که اگر بازار تنها یک درصد برخلاف جهت معامله حرکت کند، بیش از دو درصد از سرمایه در معرض خطر قرار نگیرد.

۲. تعیین حد ضرر (Stop Loss) پیش از ورود به معامله

عدم تعیین حد ضرر در واقع به‌معنای حذف سیستم ایمنی از معاملات است. در هر پوزیشن باید حد ضرری مشخص شود تا در صورت حرکت نامطلوب قیمت، زیان در چارچوبی کنترل‌شده باقی بماند. یکی از روش‌های مؤثر، تعیین حد ضرر بر اساس شاخص ATR (Average True Range) است تا با نوسانات واقعی بازار هماهنگ باشد.

حد ضرر نباید بر پایه احساس یا عددی ثابت انتخاب شود؛ بلکه باید بر اساس ساختار و رفتار قیمتی بازار تنظیم گردد.

۳. رعایت نسبت ریسک به بازده (Risk/Reward Ratio)

هر معامله باید حداقل نسبت ۱:۲ داشته باشد؛ به‌عبارتی، در برابر یک واحد ریسک، دو واحد سود بالقوه تعریف شود. عدم رعایت این نسبت موجب می‌شود چند زیان متوالی حساب را تا مرز مارجین کال پیش ببرد.

۴. محدودکردن تعداد معاملات هم‌زمان

افزایش تعداد معاملات فعال، Used Margin را بالا برده و Free Margin را کاهش می‌دهد. حتی در صورت کوچک بودن حجم هر پوزیشن، مجموع آن‌ها می‌تواند سطح مارجین را به‌سرعت کاهش دهد. به‌طور کلی توصیه می‌شود در هر لحظه بیش از دو تا سه معامله باز نداشته باشید، مگر آنکه موقعیت‌ها به‌صورت کامل هج شده باشند.

۵. پایش مستمر Margin Level و Equity

پیش از باز کردن هر پوزیشن، عدد Margin Level باید بررسی شود. اگر این سطح کمتر از ۳۰۰ درصد باشد، نشان‌دهنده وضعیت پرریسک است و نباید معامله جدیدی آغاز شود. در پلتفرم‌هایی نظیر MetaTrader این مقدار به‌صورت لحظه‌ای نمایش داده می‌شود و می‌توان هشدار کاهشی برای آن تعریف کرد تا پیش از رسیدن به سطح خطر، اطلاع‌رسانی انجام شود.

۶. حفظ آرامش و اجتناب از «معامله انتقامی»

پس از تحمل یک زیان سنگین، بسیاری از معامله‌گران با هدف جبران سریع وارد پوزیشنی بزرگ‌تر می‌شوند؛ این تصمیم احساسی یکی از رایج‌ترین دلایل مارجین کال است. به‌جای واکنش عجولانه، بهتر است برای مدتی کوتاه از بازار فاصله گرفته و با ذهنی آرام مجدداً به تحلیل بپردازید.

نکات پیشرفته برای کنترل ریسک و احساسات

واکنش‌های هیجانی در شرایط زیان، عامل اصلی تصمیم‌های اشتباه و کال مارجین است. در واقع مدیریت ذهن، مکمل مدیریت سرمایه است؛ تریدر بدون تعادل روانی، حتی با بهترین استراتژی هم دوام نمی‌آورد.

• تصمیم‌گیری منطقی: در شرایط زیان، پیش از هر اقدام وضعیت حساب را بررسی کرده و از تصمیم‌های عجولانه پرهیز کنید.
• اجتناب از معامله انتقامی: پس از ضرر سنگین، برای جبران سریع وارد پوزیشن جدید نشوید؛ این رفتار معمولاً منجر به زیان‌های بیشتر می‌شود.
• مدیریت روانی: در صورت خستگی، استرس یا عدم تمرکز، از انجام معامله خودداری کنید تا تصمیمات احساسی کاهش یابد.
• ثبت احساسات در ژورنال معاملاتی: پس از هر ترید، احساسات و دلایل تصمیم خود را یادداشت کنید تا الگوهای ذهنی اشتباه شناسایی شوند.
• تعیین حد ضرر ذهنی: در صورت وقوع چند معامله متوالی زیان‌ده، فعالیت معاملاتی را موقتاً متوقف کنید.
• پرهیز از واکنش فوری: در مواجهه با نوسانات بازار، چند دقیقه تأمل پیش از تصمیم‌گیری می‌تواند از بروز خطاهای پرهزینه جلوگیری کند.

جمع‌بندی

مارجین کال پایان مسیر معامله‌گری نیست، بلکه بازتابی از ضعف در مدیریت ریسک، برنامه‌ریزی و کنترل هیجانات است. چنانچه معامله‌گر از این تجربه درس بگیرد، می‌تواند آن را به نقطه‌ای برای رشد و بلوغ حرفه‌ای تبدیل کند. همواره پیش از انجام هر معامله، تمرکز باید بر حفظ سرمایه و مدیریت صحیح ریسک باشد، نه صرفاً بر میزان سود. در بازار فارکس، موفقیت از آنِ کسانی است که با انضباط فکری و مالی، زیان را محدود کرده و تداوم حضور خود را در بازار حفظ می‌کنند.

سوالات متداول در مورد مارجین کال

۱. مارجین کال دقیقاً چه زمانی اتفاق می‌افتد؟
وقتی نسبت Margin Level حساب به ۱۰۰ درصد یا کمتر برسد، بروکر هشدار مارجین کال صادر می‌کند و معامله‌گر باید با افزایش وجه تضمین یا بستن معاملات، حساب را متعادل نماید.

۲. تفاوت مارجین کال با استاپ اوت چیست؟
مارجین کال مرحله هشدار است و تریدر هنوز کنترل حساب را دارد؛ اما در استاپ اوت، بروکر به‌صورت خودکار معاملات را می‌بندد تا از منفی شدن حساب جلوگیری کند.

۳. آیا با افزایش موجودی می‌توان از مارجین کال خارج شد؟
بله، با واریز وجه جدید یا بستن بخشی از معاملات زیان‌ده، سطح مارجین افزایش یافته و خطر مارجین کال برطرف می‌شود.

۴. چه سطحی از Margin Level برای معاملات ایمن است؟
تریدرهای حرفه‌ای معمولاً Margin Level را بالاتر از ۳۰۰ درصد نگه می‌دارند تا از خطر کاهش سریع Equity جلوگیری شود.

۵. آیا حد ضرر همیشه از مارجین کال پیشگیری می‌کند؟
در بیشتر موارد بله؛ اما در شرایط نوسان شدید بازار ممکن است لغزش قیمتی (Slippage) باعث اجرای دیرتر حد ضرر گردد.

۶. چگونه می‌توان از بروز مارجین کال جلوگیری کرد؟
با انتخاب اهرم منطقی، تعیین حد ضرر برای هر پوزیشن، رعایت نسبت ریسک به بازده و پایش مداوم Margin Level.

۷. آیا کال مارجین در معاملات رمزارز نیز رخ می‌دهد؟
بله، در معاملات اهرمی رمزارزها نیز سازوکاری مشابه وجود دارد و هنگام کاهش وجه تضمین، سیستم هشدار کال مارجین صادر می‌کند.

۸. بهترین روش کنترل احساسات هنگام نزدیک شدن به کال مارجین چیست؟
قطع موقت فعالیت معاملاتی، مرور دلایل زیان و تحلیل مجدد بازار پیش از هر تصمیم جدید.

۹. آیا بستن بخشی از پوزیشن‌ها می‌تواند از استاپ اوت جلوگیری کند؟
بله، بستن بخشی از معاملات زیان‌ده باعث کاهش Used Margin و افزایش Margin Level می‌شود.

۱۰. آیا مارجین کال برای تریدر حرفه‌ای نیز ممکن است؟
بله، در صورت عدم رعایت اصول مدیریت سرمایه یا واکنش احساسی، حتی تریدرهای باتجربه نیز ممکن است با این وضعیت مواجه شوند.